ताजमहल, विश्वका सात आश्चर्यहरूमध्ये एक, प्रेम र वास्तुकलाको अद्भुत प्रतीक हो। मुगल सम्राट शाहजहाँले आफ्नी प्रिय पत्नी मुमताज महलको सम्झनामा निर्माण गरेको यो सेतो संगमरमरको समाधि केवल एउटा स्मारक मात्र नभई उत्कृष्ट डिजाइन र इन्जिनियरिङको नमूना पनि हो। ताजमहलको सौन्दर्य विश्वभरि प्रशंसित छ, तर यसको भित्री भागमा केही रहस्य लुकेको छ—विशेष गरी यसको आधारभूत संरचनाभित्रका २० बन्द ढोकाहरू।
यसको बाहिरी सुन्दरताका पछाडि ताजमहलभित्रका यी बन्द चेम्बरहरूले वर्षौँदेखि बहस, किंवदन्ती र चासो जगाइरहेका छन्। यी ढोकाहरूको स्थान, उद्देश्य र वरिपरि भएका रहस्यमय कथाहरूको यहाँ विस्तृत रूपमा चर्चा गरिन्छ।
१. बन्द चेम्बरहरूको स्थान र उद्देश्य
• कहाँ छन् यी चेम्बरहरू?
यी बन्द चेम्बरहरू ताजमहलको तल्लो आधार (प्लिन्थ) क्षेत्रमा छन्। यी कोठाहरू सार्वजनिक पहुँचबाट टाढा राखिएका छन्।
• किन बन्द छन् यी ढोकाहरू?
धेरै विज्ञहरूका अनुसार, यी चेम्बरहरू ताजमहलको संरचनात्मक स्थिरताका लागि बनाइएको हो। यमुना नदीको किनारमा बनेको यो विशाल संरचनाको भारलाई सन्तुलन गर्न र पानीको क्षतिबाट जोगाउन यी चेम्बरहरूले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्।
२. चर्चित कथाहरू र किंवदन्तीहरू
ताजमहलका बन्द ढोकाहरूले धेरै कथाहरूलाई जन्माएको छ। केही कथाहरू ऐतिहासिक अड्कलबाजीमा आधारित छन् भने केही केवल किंवदन्ती र काल्पनिक कथन छन।
क) लुकेको खजाना
एउटा लोकप्रिय कथन छ कि यी चेम्बरहरूमा मुगलकालीन बहुमूल्य खजाना लुकेको छ। तर हालसम्म यसलाई प्रमाणित गर्ने कुनै ठोस प्रमाण भेटिएको छैन।
ख) हिन्दू मन्दिरको विवाद
अर्को धेरै चर्चित तर्क हो कि ताजमहल पहिले “तेजोमहालय” नामक शिव मन्दिर वा महल थियो। यो तर्क गर्नेहरूका अनुसार यी बन्द कोठाहरूमा हिन्दू भगवानका मूर्तिहरू वा अन्य सामग्री हुन सक्छन्।
तर मुलधारका इतिहासकारहरूले यस भनाईलाई अस्वीकार गर्दै ताजमहललाई १६३२ मा सम्राट शाहजहाँद्वारा आफ्नी पत्नी मुमताज महलको सम्झनामा बनाइएको इस्लामिक समाधि मानेका छन्।
ग) जर्जर अवस्थाबाट जोगाउन बन्द गरियो
यथार्थपरक व्याख्या अनुसार, भारतीय पुरातत्त्व विभाग (ASI) ले वातावरणीय क्षतिबाट बचाउन यी ढोकाहरू बन्द गरेको हो। चिसो, आद्रता र अन्य प्राकृतिक कारणहरूले स्मारकलाई हानि पुर्याउन सक्ने भएकाले चेम्बरहरू बन्द गरिएको हुन सक्छ।
घ) रहस्यमय सामाग्रीहरू
केही मानिसहरूका अनुसार यी कोठाहरूमा मुगलकालीन लेखोट, सामग्री वा वास्तुकलाका गोप्य सूत्रहरू हुन सक्छन्। तर हालसम्म यसलाई प्रमाणित गर्ने कुनै प्रमाण छैन।
३. चेम्बरहरू खोल्ने प्रयासहरू
यी बन्द चेम्बरहरूको खासै अध्ययन गरिएको छैन। ताजमहलको युनेस्को विश्व सम्पदा सूचीको मान्यता भएकाले यसको संरक्षणमा कुनै किसिमको हानी पु¥याउन नदिने नीति लागू छ।
सन् २०२२ मा एउटा निवेदन दायर गर्दै “हिन्दू मन्दिर” को तर्क प्रमाणित गर्न चेम्बरहरू खोल्न माग गरिएको थियो। तर भारतीय अदालतले यस्तो निवेदन अस्वीकार गर्दै यसलाई इतिहासकार र पुरातत्वविद्हरूमाथि छोड्नुपर्ने निर्णय सुनाएको थियो।
४. रहस्य किन अझै छ?
यी चेम्बरहरूको बारेमा चासो कायम रहने केही मुख्य कारणहरू:
• वास्तुकलाको जटिलता
ताजमहलको अद्वितीय डिजाइन र इन्जिनियरिङले स्वाभाविक रूपमा जिज्ञासा जगाउँछ। बन्द चेम्बरहरूले यसलाई थप रहस्यमय बनाउँछन्।
• जनताको चासो र अड्कलबाजी
सार्वजनिक पहुँचको अभावले थुप्रै तर्क र मिथकहरू जन्माएको छ।
• ऐतिहासिक संवेदनशीलता
यी चेम्बरहरूको अनुसन्धानले ताजमहलको परम्परागत इतिहासलाई विवादित बनाउने जोखिम पनि रहेको छ।
अज्ञात रहस्य
ताजमहलका २० बन्द ढोकाहरू अझै रहस्यमय बनेका छन्। यी ढोकाहरू संरचनात्मक स्थिरता, संरक्षण वा अन्य कुनै गोप्य उद्देश्यका लागि बन्द गरिएका हुन्, भन्ने अझै स्पष्ट छैन।
इतिहास र मिथकलाई जोड्दै यी बन्द चेम्बरहरूले ताजमहललाई एउटा प्रेमको प्रतीक मात्र होइन, एउटा चिरस्थायी रहस्यको स्मारकका रूपमा पनि स्थापित गरेका छन्। सायद, यी ढोकाहरूले कहिल्यै नखुल्ने रहस्य नै यसको वास्तविक सुन्दरता हो।
सत्य, तथ्य र स्वतन्त्र सामूदायिक डिजिटल मिडिया
