ल्याटिन अमेरिकी देश मेक्सिको को मायान सभ्यतालाई लिएर विश्वमा सधैँ चर्चाको विषय बनिरहेको छ । अहिले मेक्सिकोको घना जंगलमा १ हजार वर्ष पुरानो रहस्यमय सहर फेला परेको छ । यो सहर मेक्सिकोको युकाटन प्रायद्वीप कम्पेचेमा फेला परेको थियो, जुन जंगलको कारण लुकेको थियो। वैज्ञानिकहरूका अनुसार करिब एक हजार वर्षअघि मायान सभ्यताका मानिसहरूले यो क्षेत्र छोडेका थिए। ह्युस्टन विश्वविद्यालयका वैज्ञानिकहरूले मार्चमा हवाई सर्वेक्षणको क्रममा यो सहर पत्ता लगाएका थिए।
प्रख्यात पुरातत्वविद् इभान प्राजकको नेतृत्वमा अनुसन्धानकर्ताहरूको टोलीले बालाम्कु इकोलोजिकल रिजर्भको घना जङ्गलमा लुकेको हजार वर्ष पुरानो माया सहर पत्ता लगाएको कारण मेक्सिकोको क्याम्पेचे राज्यको मुटुमा एउटा महत्त्वपूर्ण खोज भएको मानव विज्ञान र इतिहासको राष्ट्रिय संस्थान(आइएनएनएच) जे जनाएको छ। ओकुमटुन (Ocomtún) नामको असाधारण साइट, जसको अर्थ युकाटेक हो, यसको नाम पुरातन बस्तीमा छरिएका असंख्य बेलनाकार ढुङ्गाका स्तम्भहरूबाट आएको बताइन्छ।
मेक्सिको सरकारको संस्कृति सचिवालय अन्तर्गत मानवविज्ञान र इतिहासको राष्ट्रिय संस्थान (INAH) को पुरातत्व परिषदले अनुमोदन गरेको महत्वाकांक्षी परियोजना “Expanding the Archaeological Panorama of the Mayan Central Lowlands” को पहिलो फिल्ड सिजनमा हजार वर्ष पुरानो मायान सहर पत्ता लगाएको खुलासा भएको हो। स्लोभेनियाई एकेडेमी अफ साइन्स एण्ड आर्ट्सको रिसर्च सेन्टरबाट इभान प्राजकद्वारा समन्वय गरिएको उक्त खोज तथा अनुसन्धानले क्याम्पेचेको मध्य भागमा रहेको विशाल र ठूलो मात्रामा अज्ञात क्षेत्रका रहस्यहरू पत्ता लगाउन सफल भएको पुरातत्व परिषदले बताएको छ ।
यो अनुसन्धानका क्रममा घना जङ्गल र घाँसमुनि लुकेका संरचना पत्ता लगाउन ह्युस्टन विश्वविद्यालय, अमेरिकाबाट प्राप्त एयरबर्न लेजर म्यापिङ ( LiDAR) प्रविधिको प्रयोग गरिएको थियो । यस सर्वेक्षणका क्रममा नष्ट भएका सभ्यताका धेरै अवशेषहरू फेला परेका छन्। पुरातत्वविद्हरूले मे-जुन २०२३ मा छालाकमुलको नगरपालिकाको क्षेत्रको उत्तरपश्चिमी भागमा अनुसन्धान केन्द्रित गर्दा हवाई तस्बिरहरूको आधारमा एयरबोर्न लेजर म्यापिङको सहयोगले सम्भावित अवशेषहरू देखाएको थियो । खोज पछि यस साइटलाई “ओकुमटुन” अर्थात मायन भाषामा “ढुङ्गाको स्तम्भ” नाम दिए। उनीहरुले ५० फिट अग्लो पिरामिड जस्तो संरचना पनि पाएका छन् । यस बाहेक पुरातात्विक महत्वका धेरै कुराहरु भेटिएका छन् ।
ओकुमटुन सहरको अन्वेषणले अचम्मलाग्दो नतिजाहरू ल्यायो जसले यसलाई अन्य मायान साइटहरूबाट अलग देखाएको खोजीकर्ता पुरातात्विक बिदहरुले बताएका छन्। ओकुमटुनले ५० हेक्टर भन्दा बढी क्षेत्रलाई समेटेको, सहरको स्मारकीय केन्द्रमा १५ मिटरभन्दा अग्ला पिरामिडलका संरचनाहरू सहित धेरै ठूला भवनहरू पाइएका छन् ।
ओकुमटुनको सबैभन्दा उल्लेखनीय विशेषताहरू मध्ये एक बेलनाकार ढुङ्गाका स्तम्भहरू प्रचुरमात्रामा पाइनु हो, जुन पुरातन भवनहरूमा माथिल्लो कोठाहरूमा प्रवेश गर्ने भाग भएको मानिएको छ ।
यी सबै अवशेषहरू करिब ६०० देखि ८०० ईस्वीसम्मका हुन्, जुन मायान सभ्यताको काल मानिन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ। प्रोफेसर इभान प्राजकले भने, ‘जब हामीले सर्वेक्षणका तस्बिरहरू देख्यौं , हामीले देख्यौं कि त्यहाँ धेरै महत्वपुर्ण चीजहरु छन् । तर अनुसन्धान र उत्खनन गर्दा वास्तविक खोज भयो। एयरबर्न लेजर म्यापिङ (LiDAR) प्रविधिले यी संरचनाहरूको सही स्थान पत्ता लगाउन सहयोग गर्यो । त्यसपछि वैज्ञानिकहरूले ती ठाउँहरूमा पुग्न निकै संघर्ष गर्नुपरेको थियो।
मायान सभ्यता यसको पिरामिड मन्दिर र ढुङ्गा संरचनाहरु को लागी परिचित छ। यो सभ्यता दक्षिणी मेक्सिको, ग्वाटेमाला, बेलीज, होन्डुरस र एल साल्भाडोरमा फैलिएको थियो। यस खोजमा धेरै सहर जस्तै संरचनाहरू पनि फेला परेका छन्, जुन वैज्ञानिकहरूका लागि निकै अचम्मको कुरा भएको बताइन्छ ।
सत्य, तथ्य र स्वतन्त्र सामूदायिक डिजिटल मिडिया
