इलन मस्क, विश्वका धनाड्यय र प्रविधि दृष्टा! चर्चित इभि गाडी टेस्ला, स्पेसएक्स र न्यूरालिङ्कजस्ता क्रान्तिकारी उद्यमहरूका लागि मात्र होइन, उनको राजनीतिक क्षेत्रमा बढ्दो उपस्थितिका कारण पनि उनी चर्चा र चासोको विषय बनेका छन्। मस्कको राजनीतिक यात्रा उनको व्यवसायिक दृष्टिकोणजस्तै असामान्य छ—जहाँ मध्यमार्गी मान्यताबाट उठेर अहिले विवादास्पद धनाड्ययका रूपमा परिचित भएका छन्।
मौन दाताबाट राजनीतिक शक्तिकेन्द्रसम्म
आफ्नो करियरको सुरुवाती चरणमा मस्कको राजनीतिक संलग्नता सीमित थियो। उनी मध्यमार्गीको रूपमा परिचित थिए, र डेमोक्र्याट र रिपब्लिकन दुवै पार्टीका उम्मेदवारहरूलाई चन्दा दिन्थे। उनको यो समर्थन व्यावहारिक थियो—नवीकरणीय उर्जा र प्रविधि नवप्रवर्तनजस्ता आफ्नो व्यवसायलाई फाइदा पुग्ने नीतिहरू प्रवर्द्धन गर्ने उम्मेदवारहरूलाई सहयोग गर्थे।
तर पछिल्लो एक दशकमा उनी राजनीतिक रूपमा सक्रिय र आक्रामक भए। सार्वजनिक समर्थन, सोशल मिडियाको टिप्पणी, र आर्थिक योगदानले उनलाई प्रमुख राजनीतिक प्रभावकर्ता बनाए। विशेष गरी, २०२४ को अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावमा डोनाल्ड ट्रम्पलाई समर्थन गरेपछि उनको दक्षिणपन्थी झुकावले ध्यान आकर्षित गर्यो। यसअघि उनले डेमोक्र्याट उम्मेदवारहरू बाराक ओबामा र हिलेरी क्लिन्टनलाई समर्थन गरेका थिए।
ट्रम्प युग र यसपछि
२०२४ को राष्ट्रपतिय निर्वाचनमा ट्रम्पलाई गरेको समर्थनले मस्कको राजनीतिक यात्राको निर्णायक मोड बन्यो। आर्थिक योगदानमात्र होइन, उनलाई सरकारी कार्यप्रणाली सुधार्ने नयाँ “विभाग अफ गभर्नमेन्ट इफिसिएन्सी (डोग)” को सह-नेतृत्व गर्न नियुक्त गरियो। यस भूमिकाले उनको नीति निर्माणको प्रभावलाई बढायो। तर, यस भूमिकाले ट्रम्प प्रशासनसँग उनको नजिकको सम्बन्धले टेस्ला विरुद्धको प्रदर्शन र बहिष्कारलाई तिब्र बनायो। आलोचकहरूले उनलाई व्यवसायभन्दा राजनीतिक एजेन्डामा प्राथमिकता दिएको आरोप लगाए, जसले टेस्लाको ब्रान्ड छवि ओरालो लाग्यो।
ट्रम्पको इलेक्ट्रिक वाहन नीतिमा परिवर्तनको पृष्ठभूमि
यसअघि, ट्रम्पले आफ्नो पहिलो कार्यकाल (२०१७-२०२१) मा इलेक्ट्रिक वाहन (EV) प्रतिको विरोधी नीति अवलम्बन गरेका थिए। उनले EV उद्योगलाई चिनियाँ प्रभुत्वको उदाहरणको रूपमा लिएका थिए, यसको प्रमूख कारण थियो- टेस्लासहित धेरै अमेरिकी कम्पनीहरूले चिनियाँ ब्याट्रीमा निर्भर रहनु । ट्रम्पको “अमेरिका फर्स्ट” नीतिले पेट्रोलियम उद्योगलाई प्राथमिकता दिँदै EV लाई अमेरिकी रोजगारी र उद्योगका लागि खतरा ठान्थे।
तर २०२४ मा इलन मस्कले ट्रम्पलाई सार्वजनिक समर्थन गरेपछि यस क्षेत्रमा ट्रम्पको नीतिगत दृष्टिकोणमा उल्लेखनीय परिवर्तन आयो। मस्कको राजनीतिक साथ र टेस्लाको प्रभावले ट्रम्पलाई EV उद्योगलाई “रणनीतिक अमेरिकी प्राथमिकता” घोषणा गर्न प्रेरित गर्यो। विश्लेषकहरूको भनाइ अनुसार, यो परिवर्तन केवल मस्कको समर्थनले मात्र होइन, चीनसँगको प्रतिस्पर्धामा अमेरिकालाई अग्रसर बनाउने र घरेलु उद्योगलाई बढावा दिने रणनीतिक फैसला पनि हो। ट्रम्प प्रशासनले अमेरिकामा ब्याट्री उत्पादन बढाउने, टेस्लाको गिगाफ्याक्ट्रीजस्ता परियोजनाहरूलाई कर छूट र सहज ऋण उपलब्ध गराए। यसले टेस्ला र स्पेसएक्सले चिनियाँ निर्भरता घटाउन सक्ने बताइयो।
टेस्लाको घट्दो प्रतिष्ठा, सेयरमा भारी गिरावट
एक समयमा इलेक्ट्रिक वाहन बजारमा अग्रणी रहेको टेस्लाले हालै गम्भीर चुनौतीहरू सामना गरिरहेको छ। २०२५ को मार्चसम्म कम्पनीको शेयर मूल्य ३५% ले झरेको छ । यसको कारणमा युरोप र चीनजस्ता प्रमुख बजारमा बिक्री घटेको र डेमोक्रेटहरूको टेस्ला बाइकट अभियान चलाएको विश्लेषकहरू भन्छन। प्रतिस्पर्धी इलेक्ट्रिक वाहन कम्पनीहरूको उदय र मस्कको राजनीतिक उलझनले टेस्लाको स्थिति कमजोर बनाएको छ।
आलोचकहरू भन्छन्: ट्रम्प प्रशासनको भूमिका र व्यवसाय बीच मस्कले ध्यान बाँडिएकाले टेस्लाले गतिलो प्रभाव खेपेको हो। लगानीकर्ता र विश्लेषकहरू उनको राजनीतिक संलग्नताले टेस्लाको दीर्घकालीन प्रतिष्ठा र बजारमा असर पार्न सक्ने चिन्ता व्यक्त गरेका छन्।
राजनीतिक समर्थनमा परिवर्तन
आलोचकहरूको भनाइ अनुसार, मस्कले डेमोक्र्याटबाट रिपब्लिकनतिर झुकाव गर्नु केवल विचारधाराको कारण होइन, टेस्ला कारखानाको विवादले पनि यसमा भूमिका खेलेको हो। २०२० मा, क्यालिफोर्नियामा COVID-19 लकडाउनले टेस्लाको फ्रेमोन्ट कारखाना बन्द भएपछि मस्कले अधिकारीहरूसँग तीव्र विवाद गरे। उनले यसलाई “फासिस्ट” ठाने र कारखाना राज्यबाट सार्ने धम्की दिए। यो घटना डेमोक्र्याट नीतिप्रति उनको असन्तुष्टिको सुरुवात थियो।
ट्रम्प-मस्क गठजोडको व्यवसायिक गणित
मस्कको राजनीतिक पल्टन र ट्रम्पको EV नीतिमा परिवर्तनले दुवैको व्यवसायिक हित जोडिएको छ। ट्रम्पले EV लाई समर्थन गरेपछि टेस्लाले अमेरिकी सरकारबाट ठूलो कर छूट, अनुसन्धान अनुदान, र सैन्य-अन्तरिक्ष सम्झौताहरू (स्पेसएक्सका लागि) प्राप्त गर्यो। यसबीच, ट्रम्पले चिनियाँ EV ब्याट्री उद्योगलाई “राष्ट्रिय सुरक्षाको लागि खतरा” घोषणा गर्दै अमेरिकी कम्पनीहरूलाई चिनियाँ सामग्री प्रयोग गर्न प्रतिबन्ध लगाए। यसले टेस्लालाई अमेरिकामा ब्याट्री उत्पादन केन्द्रित गर्न मद्दत गर्यो। विरोधीहरूले यसलाई “मस्क-ट्रम्प गठजोडको स्वार्थी साझेदारी” भन्छन् भने समर्थकहरूले यो अमेरिकी नवप्रवर्तन र चीन विरुद्धको जितको रूपमा हेर्छन्।
विश्वकै धनी व्यक्ति बनी रहन सक्लान?
टेस्लाको संघर्षका बावजुद मस्क ३३० अर्ब डलर सम्पत्तिका साथ विश्वकै धनी व्यक्ति हुन्। उनको धनको ठूलो भाग स्पेसएक्समा निर्भर छ, जुन अझै समृद्ध छ। तर टेस्लाको मूल्य घट्दै जाँदा उनको यो हैसियत कति समय टिक्ला, प्रश्न उठेको छ।
आलोचकहरूले यसलाई व्यवसायिक रणनीति मान्छन्: राजनीतिक प्रभावले टेस्लाका लागि सरकारी अनुबन्ध र नीतिहरू प्राप्त गर्न सजिलो बनाउँछ। तर यसले उपभोक्ता र लगानीकर्ताहरूलाई टाढा पनि गर्न सक्छ।
विवादास्पद व्यक्तित्व
मस्कको राजनीतिक यात्रा उनको सार्वजनिक छवि जस्तै—साहसी, अपरम्परागत, र विभाजनकारी छ। षड्यन्त्र सिद्धान्त प्रवर्द्धन, विवादास्पद बहसमा संलग्नता, र मान्यताहरू चुनौती दिने उनको प्रवृत्तिले उनलाई समर्थक र विरोधी दुवै दिइएको छ। केहीले उनलाई सरकारी कार्यप्रणाली सुधार्ने नवप्रवर्तक भन्छन् भने अरूले यसलाई स्वार्थी र लोकतन्त्रका लागि हानिकारक मान्छन्।
व्यापक प्रभाव
इलन मस्कको राजनीतिक प्रवेशले धन, प्रभाव, र शासनको अन्तर्सम्बन्धमा गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। अरबपतिहरूको राजनीतिक शक्ति बढ्दै जाँदा यसले लोकतन्त्रका लागि अवसर वा खतरा बनेको छ, यस विषयमा बहस हुन थालेको छ।
अन्त्यमा, मस्कको यात्रा हाम्रो समयको प्रतिबिम्ब हो—प्रविधिको अभूतपूर्व प्रगति, राजनीतिक परिवर्तन, र परम्परागत सीमाहरू तोड्ने शक्तिशाली व्यक्तित्वहरूको उदय। उनीप्रति माया होस् वा घृणा, इलन मस्कको राजनीति र व्यवसायमा प्रभाव अकाट्य छ, र उनको कथा विश्वव्यापी रूपमा अझै अगाडि बढिरहेको छ।
यसप्रकार, ट्रम्पको EV नीतिमा आएको परिवर्तन र मस्कको राजनीतिक साथ र समर्थन पछि व्यवसायिक र राष्ट्रिय हितको जटिल समीकरण भएको महसुस गर्न थालिएको छ। यसले देखाउँछ कि आधुनिक राजनीतिमा नीति निर्माण व्यक्तिगत सम्बन्ध र आर्थिक शक्तिको खेलबाट पनि प्रभावित हुन्छ।
