दिनको कामको थकानले भरिएका उनीहरू, आयुष र प्रीति, साँझ घर फर्किए। दुवै एकअर्काको साथमा समय बिताउन चाहन्थे, तर उनीहरूको दैनिकीले कहिल्यै अनुमति दिएको थिएन।
प्रीति हरेक बिहान चिया र नास्ता बनाउँथिन्। त्यो दिन पनि उनले त्यसै गरिन्। बिहानै नास्ता सकेर दुवै आआफ्नो कामतर्फ हिँडे। साँझ घर फर्केपछि, प्रीतिले भान्सामा काम थालिन्। आयुष भने “जिम” जानु पर्छ भन्दै बाहिरिए। यो प्रीतिका लागि कुनै नयाँ कुरा थिएन।
प्रीति भान्सामा खटिएर खाना पकाउँदै थिइन्। आयुष भने आफ्नो शारीरिक स्वास्थ्यका लागि भन्दै जिममा व्यस्त हुन्थे। जिमबाट फर्केपछि उनले खाना खाए, तर प्रीतिले दिनभरि काम गरेको, खाना बनाएको, र अब भान्सा सफा गर्नुपर्ने जिम्मेवारीलाई कहिल्यै गम्भीरतापूर्वक लिएनन्।
आयुषको दैनिकी यही थियो—खाना खाएर इमेल हेर्ने, सामाजिक सञ्जालमा समय बिताउने, वा टिभी हेर्ने। तर प्रीतिको रात भने भान्सा सफा गर्न, घरको भुइँ पुछ्न, र बाँकी घरको काममा बित्थ्यो।
प्रीति थाकिसकेकी थिइन्। शारीरिक मात्र होइन, मानसिक थकानले पनि उनलाई च्याप्दै लगेको थियो। कामकाजी महिलाका रूपमा उनको जिम्मेवारी मात्र बाहिर सीमित थिएन; घरभित्र पनि उनीमाथि कामको पहाड थियो। आयुषलाई उनले थुप्रैपटक भनिन्, “तिमीले घरको काममा मेरो साथ दिएको भए, तिमीलाई जिम जानु नै पर्दैनथ्यो। घरका कामहरू नै तिम्रा लागि उत्तिकै शारीरिक व्यायाम हुने थिए। अझ, हामीसँग बिताउन समय पनि हुने थियो।”
तर आयुष सधैं यस्तै जवाफ दिन्थे, “जिम जानु मेरो व्यक्तिगत आवश्यकता हो। कामको थकान म यसैबाट घटाउँछु। तिमीले पनि आफ्नो काम व्यवस्थित गर। तिमीलाई पनि त फुर्सद मिल्छ।”
प्रीतिले केही नबोली आफ्नो काम जारी राख्थिन्। उनी आफैंलाई मनमनै प्रश्न गर्थिन्, “घरभित्रका काम के केवल महिलाको जिम्मेवारी हो? के पुरुषहरूले सधैं आफ्नो जिम्मेवारीबाट पन्छिन सक्ने अधिकार पाउँछन्?”
नेपाली समाजको परम्परागत सोचले महिलालाई घरका काममा बाँध्ने गरेको प्रीतिलाई राम्रैसँग थाहा थियो। तर उनी यो बुझेकी थिइन् कि यस्ता साना साना कुरा नै वैवाहिक सम्बन्धमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्छन्।
एकदिन, प्रीतिले साहस बटुलेर फेरि आयुषलाई भनिन्, “आयुष, हामी दुवै समान रूपमा काम गर्छौं। तर घरभित्रको जिम्मेवारी किन मेरो मात्र हुन्छ? के तिमीलाई यो थाहा छैन कि तिमीले मलाई थोरै साथ दिएको भए, मेरो जीवन कति सजिलो हुन्थ्यो? तिमीले जिम जानुपर्ने छैन, यो नै तिम्रो शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यका लागि पर्याप्त हुने थियो।”
आयुष यसपटक केही सोच्न बाध्य भए। उनलाई बुझे जस्तो लाग्यो कि साँचो सम्बन्ध भनेको एकअर्कालाई बुझ्न र सहयोग गर्न सक्नुमै छ।
समान जिम्मेवारी बोक्ने सोच नेपाली समाजमा अझै पनि अभावमा छ। यद्यपि, साना प्रयासहरूले घरभित्रका काम र सम्बन्धमा ठूलो सुधार ल्याउन सक्छ। वैवाहिक सम्बन्ध सुदृढ बनाउन दुवै पक्षको सहभागिता अपरिहार्य छ
घरका काममा सहयोग गर्दा स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव:
पुरुषहरूले आफ्नो स्वास्थ्य सुधार गर्न जिम वा अन्य शारीरिक गतिविधिमा समय खर्च गर्नुभन्दा दैनिक जीवनमै स्वस्थ रहने सरल उपाय अपनाउन सक्छन्। घरका काममा श्रीमतीलाई सहयोग गर्दा शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ। यहाँ तीन मुख्य कारण र उदाहरणहरूसहित यसको फाइदाहरू बारे चर्चा गरिएको छ :
१. शारीरिक गतिविधि र फिटनेसमा सुधार
घरको काम गर्नुपर्ने विभिन्न कामहरूले शरीरलाई सक्रिय बनाउँछ। घर बडार्ने/भ्याकुम गर्ने, भाँडा माझ्ने, वा घर पुछने, कोठा मिलाउने, खाना पकाउने जस्ता कामहरूले क्यालोरी जलाउन र शरीरको मांसपेशीलाई बलियो बनाउन मद्दत गर्छ।
कारण र उदाहरण:
घर सफा गर्दा झुक्न, उठ्न, र हात चलाउनुपर्ने हुन्छ, जसले तल्लो शरीर र पिठ्युँका मांसपेशी सक्रिय बनाउँछ। उदाहरणका लागि, एक अध्ययनले देखाएको छ कि झाडु/भ्याकुम लगाउन वा भाँडा माझ्नाले ३० मिनेटमा १००–१५० क्यालोरी जल्न सक्छ। यस्तो गतिविधि नियमित रूपमा गर्दा तौल घटाउन र फिटनेस सुधार गर्न सकिन्छ।
२. मानसिक स्वास्थ्य र सम्बन्ध सुधार
घरको काम गर्दा केवल शारीरिक फाइदा मात्रै होइन, मानसिक शान्ति र तनाव कम गर्न पनि सहयोग पुर्याउँछ। श्रीमतीलाई भान्साको काम जस्तै खाना पकाउन, तरकारी काटन, भांडा माझ्न सहयोग गर्दा दाम्पत्य सम्बन्धमा सुधार हुने र परिवारमा खुशी थपिने सम्भावना बढ्छ।
कारण र उदाहरण:
जब पुरुषहरू घरमा सहयोग गर्छन्, उनीहरू श्रीमतीसँग समय बिताउन र कुराकानी गर्न सक्षम हुन्छन्। यस्तो आपसी सहयोगले परिवारको वातावरण सकारात्मक बनाउँछ। उदाहरणका लागि, एक दम्पतीले दैनिक भान्साको काम सँगै गर्ने बानी बसालेपछि उनीहरूबीचको स्नेह र समझदारी बढेको बताउँछन्। श्रीमतीले सहयोगका लागि प्रशंसा गरेपछि पुरुषले आत्मविश्वास र खुसी महसुस गर्छन्।
३. हृदय रोग र दीर्घकालीन रोगको जोखिम कम
शारीरिक रूपमा सक्रिय रहनु हृदयको स्वास्थ्यका लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। घरको कामले हल्का-भारी शारीरिक श्रम गराउँछ, जसले रक्तचाप नियन्त्रणमा राख्न र दीर्घकालीन रोगको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्दछ।
कारण र उदाहरण:
धेरै अनुसन्धानले देखाएको छ कि घरको काम जस्तै लुगाफाटा धुने वा फर्निचर सफा गर्ने कार्यले शरीरमा सन्तुलित रक्तसञ्चार गराउँछ। उदाहरणका लागि, एक व्यक्तिले दैनिक १ घण्टा घरको काम गर्दा उनीहरूको रक्तचाप र कोलेस्टेरोल सन्तुलित भएको पाइएको छ। यसले मधुमेह र हृदयाघातको जोखिम कम गर्छ।
निष्कर्ष
घरको कामलाई महिलाको मात्र जिम्मेवारी ठान्नु पुरातन सोच हो। पुरुषहरूले घरका काममा सहयोग गर्दा आफ्नो स्वास्थ्य र परिवारमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्छन्। शारीरिक रूपमा सक्रिय र मानसिक रूपमा खुसी रहन चाहने पुरुषहरूले आफ्नो परिवारका लागि सानो तर महत्वपूर्ण योगदान दिन सक्छन्। यसैले, “घरको काम सँगै गरौं, स्वास्थ्यलाई पनि सँगै सुधारौं।”
