वि.सं. २०७८ कार्तिक-मंसिर महिनामा सम्पन्न राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को अन्तिम नतिजा राष्ट्रिय तथ्याङ्क कार्यालयले सार्वजनिक गरेको छ । ११ वर्षमा नेपालको जनसङ्ख्या २५ लाखले बढेको छ । यसरी हेर्दा हरेक वर्ष देशको जनसङ्ख्यामा दुई लाखभन्दा अलि बढीले वृद्धि भएको छ । अन्य देशजस्तै नेपालमा पनि प्रत्येक दश वर्षमा जनगणना हुने गरेको छ । शुक्रबार सार्वजनिक भएको जनगणनाको पछिल्लो तथ्यांकअनुसार अहिले नेपालको जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ६४ हजार ५७८ पुगेको छ । गत २०६८ सालको जनगणना अनुसार कुल जनसंख्या २ करोड ६४ लाख ९४ हजार ५०४ र लैङ्गिक अनुपात ९४.६ थियो।
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले काठमाडौंमा शुक्रबार आयोजित एक कार्यक्रममा पछिल्लो जनगणनाको तथ्याङ्क सार्वजनिक गरेका हुन् । नेपालमा संघीय शासन प्रणाली लागू भएपछि पहिलो पटक यो जनगणना गरिएको हो । जसका कारण देशका विभिन्न प्रदेशमा जनगणनाको तथ्यांक पनि बाहिर आएको छ । संघीय प्रणालीमा सात प्रदेश स्थापना भएका छन् । यसबाहेक ७ सय ३३ स्थानीय निकाय स्थापना भएका छन् ।
जनगणनाको तथ्यांक अनुसार बागमती सबैभन्दा बढी जनसंख्या भएको प्रदेश बनेको छ । त्यहाँ ६१ लाख २० हजारभन्दा बढी मानिस छन् । यसरी हेर्दा देशको कुल जनसंख्यामा यस प्रदेशको अंस करिब २१ प्रतिशत रहेको छ । ६१ लाख १० जनसङ्ख्या भएको मधेश नेपालको दोस्रो ठूलो प्रदेश हो। अर्कोतर्फ सबैभन्दा कम जनसङ्ख्या कर्णाली प्रदेशमा छ, जहाँ देशको कुल जनसङ्ख्याको ५.७९ प्रतिशत मात्रै बसोबास गर्छन । क्षेत्रफलको हिसाबले सबैभन्दा ठूलो क्षेत्र तराई हो जहाँ १,५६,३४,००६ मानिस बस्छन्। अर्थात् देशको जनसंख्याको ५३.६१ प्रतिशत तराई क्षेत्रमा रहेको छ । पहाडी क्षेत्रमा १ लाख १७ लाख ५७ हजार ६२४ मानिसको बसोबास रहेको छ । जबकि पहाडी क्षेत्रमा १७ लाख ७२ हजार ९४८ मानिस बस्छन् ।
पछिल्लो तथ्यांक अनुसार देशमा पुरुषको संख्या १ करोड ४२ लाख ५३ हजार ५ सय ५१ रहेको छ । यसरी कुल जनसंख्यामा पुरुषको अनुपात ४८.९८ प्रतिशत रहेको छ । जबकि महिलाको सहभागिता ५१.०२ प्रतिशत रहेको छ । महिलाको संख्या १,४९,११,०२७ रहेको छ । देशमा लैङ्गिक अल्पसंख्यक अर्थात् LGBTQ को संख्या ०.०१ प्रतिशत छ। तिनीहरूको कुल संख्या २,९२८ । महानगर र सहरहरूमा अहिले देशको जनसंख्याको ६६.१७ प्रतिशत बसोबास छ। कुल जनसङ्ख्याको ३३.१७ प्रतिशत ग्रामीण क्षेत्रमा बसोबास गरिरहेका छन् ।
जनगणनाको तथ्याङ्कअनुसार नेपालमा ७५ लाख ५२ हजार ६६ घर छन् । तीमध्ये ७१.७ प्रतिशत आवासीय प्रयोजनका लागि हुन्। १०.१ प्रतिशत घरहरू गाईवस्तुको गोठ घरको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। ६ दशमलव ३ प्रतिशत घर प्रयोगमा छैनन् । ५.९ प्रतिशत घर अन्य प्रयोजनका लागि प्रयोग हुने गरेको छ । कुल घरमध्ये ३.१ प्रतिशत भवन व्यावसायिक प्रयोजनका लागि प्रयोग भएका छन् । १.१ प्रतिशत घर शैक्षिक प्रयोजनका लागि प्रयोग भइरहेका छन् । ०.४ प्रतिशत घर उद्योग र सरकारी कार्यालयका लागि प्रयोग भइरहेका छन् । होटल र लजको ०.३ प्रतिशत घरहरू छन्।
जनगणनाको तथ्यांकअनुसार मुलुकको साक्षरता दर ७६.२ प्रतिशत रहेको छ । यो गत २०६८ सालको जनगणनाको तुलनामा १०.८ प्रतिशतले बढेको हो । अहिले मुलुकमा पाँच वर्षभन्दा माथिका २ करोड ३० लाख मानिस पढ्न र लेख्न सक्ने छन् । देशको २.२ प्रतिशत कुनै न कुनै अपाङ्गताबाट पीडित छन् ।
सत्य, तथ्य र स्वतन्त्र सामूदायिक डिजिटल मिडिया
