नेपालले पहिलो पटक बंगलादेशलाई ४० मेगावाट विद्युत निर्यात गरेर विद्युत व्यापारको क्षेत्रमा ऐतिहासिक उपलब्धि हासिल गरेको छ। नेपालका ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिंचाइमन्त्री दीपक खड्का, भारतका विद्युतमन्त्री मनोहर लाल, र बंगलादेशका ऊर्जा तथा खनिज मन्त्रालयका सल्लाहकार मोहम्मद फोजुल कबिर खानले संयुक्त रूपमा भर्चुअल स्विच अन गरी शुक्रबारदेखि औपचारिक रूपमा निर्यात सुरू गरेका हुन्।
तेस्रो देशमा विद्युत व्यापारको सुरुवात
नेपालबाट उत्पादित विद्युत तेस्रो देशमा निर्यात हुने यो पहिलो पटक हो। यसअघि नेपालले भारतसँग मात्र विद्युत व्यापार गर्दै आएको थियो। नेपालमा उत्पादित विद्युत भारतको प्रसारण संरचना प्रयोग गर्दै बंगलादेशसम्म पुगेको छ। ढल्केबर–मुजफ्फरपुर ४०० केभी प्रसारणलाइन हुँदै भारतको मुजफ्फरपुर सबस्टेसनमा पुगेको विद्युत त्यहाँबाट भारत–बंगलादेशबीचको बहरामपुर–भेरमारा ४०० केभी प्रसारण लाइनमार्फत बंगलादेश पुर्याइएको छ।
विद्युत निर्यात मध्यान्ह १२:३० बजेबाट सुरू भएको हो। यो वर्ष वर्षायाममा विद्युत निर्यात शुक्रबार राति १२ बजेसम्म मात्र हुनेछ भने पुनः आगामी वर्ष २०२५ को जुन १५ बाट निर्यात सुरू हुनेछ।
त्रिपक्षीय सम्झौताको आधारमा व्यापार
४० मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि नेपाल विद्युत प्राधिकरण, भारतको एनटिपिसी विद्युत व्यापार निगम (एनभिभिएन), र बंगलादेश पावर डेभलपमेन्ट बोर्ड (बिपिडिबी) बीच त्रिपक्षीय सम्झौता गत असोज १७ गते भएको थियो। सम्झौताअनुसार नेपालले वर्षायामको ६ महिना (जुन १५ देखि नोभेम्बर १५ सम्म) ४० मेगावाट विद्युत बंगलादेशलाई बिक्री गर्नेछ।
विद्युत निर्यातका लागि बंगलादेशले १६ पुस २०८० मा पाँच वर्षको अवधिका लागि बोलपत्र आह्वान गरेको थियो। भारतको केन्द्रीय विद्युत प्राधिकरणले बिहीबार त्रिशूली र चिलिमे जलविद्युत आयोजनाबाट क्रमशः १८.६० र २१.४० मेगावाट विद्युत निर्यातका लागि स्वीकृति दिएको थियो।
विद्युत मूल्य र डलरमा आम्दानी
नेपालले बंगलादेशलाई प्रतियुनिट ६.४० अमेरिकी सेन्ट (हालको विनिमय दरअनुसार ८ रूपैयाँ ६२ पैसा) मा विद्युत बिक्री गर्नेछ। यो नेपालको पहिलो डलरमा हुने विद्युत व्यापार हो। भारतसँगको व्यापार भने भारतीय रूपैयाँमा हुँदै आएको छ।
नेपाल विद्युत प्राधिकरणले शुक्रबार साढे ११ घण्टामा बंगलादेशलाई २८,१६० अमेरिकी डलर (३७ लाख ९३ हजार रूपैयाँ) आम्दानी गरेको छ।
प्राविधिक र आर्थिक व्यवस्थापन
ढल्केबरदेखि मुजफ्फरपुरसम्मको प्रसारण लाइनको प्राविधिक चुहावट नेपालले बेहोर्नेछ भने मुजफ्फरपुरपछि बंगलादेशसम्मको प्रसारण शुल्क, चुहावट, कर, र ट्रेडिङ मार्जिन बंगलादेशले बेहोर्नेछ।
अवधारणाको विस्तार र महत्व
विद्युत निर्यातले नेपालको ऊर्जा व्यापारलाई अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा विस्तार गर्ने अवसर सिर्जना गरेको छ। यो परियोजना नेपाल, भारत, र बंगलादेशबीचको सहकार्यको उत्कृष्ट नमुना भएको बताइँदै छ।
विद्युत व्यापारले नेपाललाई विदेशी मुद्रा आम्दानीमा सघाउने र ऊर्जा उत्पादनलाई थप प्रोत्साहन दिने अपेक्षा गरिएको छ।
सत्य, तथ्य र स्वतन्त्र सामूदायिक डिजिटल मिडिया
